Op het Filosofenpad word je al wandelend wijzer - Filosofie Magazine (2024)

‘Als ik stop met wandelen, stop ik met denken,’ schreef de Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau. Er zijn meer mensen die op pad moeten om hun gedachten in beweging te krijgen, blijkt uit de hoge opkomst bij de opening van het vernieuwde Filosofenpad op 9 juni 2024 op het landgoed van de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) in Leusden. Tientallen bezoekers luisteren naar het openingspraatje van ISVW-voorzitter Vincent Blok, waarin hij de filosofische methode vergelijkt met een wandelpad: ‘De filosoof moet zich altijd afvragen: langs welke weg kom ik tot mijn uitspraken?’

Tien jaar geleden opende de stichting Vrienden van de ISVW het anderhalve kilometer lange pad, waar wandelaars portretten passeren van filosofische kopstukken als Nietzsche en Spinoza. Na een decennium was het echter tijd voor vernieuwing. Vier portretten heeft de stichting aan de route toegevoegd: van Ibn Rushd, Zhuang Zi, Simone de Beauvoir en het echtpaar John Stuart Mill en Harriet Taylor. Naast een citaat en een tekening door Hadewijch Ouwendijk is elk bord nu ook voorzien van een QR-code die leidt naar een audiofragment over de gedachten van de filosoof in kwestie over de natuur.

Romantische bergen

Nadat hij is benoemd tot erelid van de Vrienden van de ISVW komt voormalig Denker des Vaderlands Hans Achterhuis aan het woord. In zijn toespraak benadrukt Achterhuis dat veel beroemde denkers al wandelend filosofeerden: de stoïcijnen discussieerden over het goede leven terwijl ze de zuilengalerijen van het oude Athene passeerden en over Immanuel Kant gaat het verhaal dat hij elke dag met zo’n regelmaat een rondje wandelde dat zijn dorpsgenoten de klok erop gelijk konden stellen.

Tekst loopt door onder afbeelding

Voor wijsgerige inspiratie trok Achterhuis zelf de Alpen in, in de voetsporen van Rousseau. ‘In de eeuwen voor Rousseau beschouwde men dat hooggebergte vooral als afstotelijk en gevaarlijk,’ vertelt hij. Maar sinds Rousseaus lovende beschrijvingen is ons idee van schoonheid veranderd en zien we het berglandschap als iets moois. Tijdens zijn eigen reis probeerde Achterhuis zich te ontdoen van die romantische blik. ‘Ik zei tegen mezelf: “Kom op Hans, die schoonheid bestaat pas sinds de beschrijvingen van Rousseau. Maak je er los van, probeer eens anders te kijken.” Maar dat lukte me niet.’

God en natuur

Ook vandaag is het moeilijk die romantische blik op de natuur af te leggen. De zon schijnt en het bloeiende vingerhoedskruid steekt roze af tegen de groene schakeringen van mos, varens en loofbomen. In drie groepen van ongeveer vijfentwintig personen leggen de bezoekers een deel van het Filosofenpad af, waarbij een begeleider bij elk bord op een geluidsbox het audiofragment afspeelt. Zo horen we waarom Spinoza God gelijkstelde aan de natuur, terwijl Ibn Rushd juist meende dat de natuur van alle dingen het verst van God af staat. Elk fragment wordt afgesloten met een paar vragen: ‘Ben je het met Zhuang Zi eens dat we het natuurlijke niet moeten veranderen?’, of ‘Voel je hier in de natuur de vrijheid die De Beauvoir omschrijft?’

Even tussendoor… Meer lezen over filosofie en wandelen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

Die vragen vindt Antoinette Heisen, docent, coach en dichter, misschien wel het beste aan het Filosofenpad. ‘Ze zetten je aan het denken. Het bijzondere is dat ik met de mensen om mij heen onze eigen ideeën over de natuur besprak, en dat we bij het volgende bordje van een filosoof precies dat hoorden zeggen wat wij dachten.’

Tijdens de borrel achteraf klinken meer enthousiaste geluiden. Bart Geeraedts, die de teksten voor de audiotour insprak, is blij dat mensen al wandelend kennis kunnen maken met filosofie. ‘Zo zullen meer mensen stilstaan bij wat ze zien en horen, en ontdekken dat lenigheid van geest een groot goed is.’